MUXIÁNS ILUSTRES : ABENTE Y LAGO, “O POETA DA RESURRECIÓN NACIONAL DE PARAGUAI”, (“UNHA VIDA DE PELÍCULA”).
Victorino Abente y Lago.
Agora que estamos no mes das Letras Galegas imos a facer unha serie de artigos sobre muxiáns que foron importantes na literatura, e imos a comezar por un home que tivo unha vida da que se podería facer unha película ou que daba para unha serie de varias tempadas, pois Victorino Abente y Lago, (Muxía, 02/06/1846-Asunción-Paraguai, 22/12/1935), tivo unha vida que farían falla moitas horas escribindo, pero aquí imos a pasar se sosgaio unha serie de relatos impresionantes a vez que emotivos. A moitos farásevos coñecidos os seus apelidos, Abente y Lago, pois na sua memoriá é o nome que se lle deu o Hospital Militar de A Coruña, no que foi médico castrenxe.
Abente y Lago, tío do poeta muxián, Gonzalo López Abente e parente do pontecesáns, Eduardo Pondal Abente, era fillo do médico muxián, Leandro Abente Chans e de Manuela Lago Díaz. Foi o fillo menor de 6 irmáns. estudou mendicina na Universidade de Santiago, e con 20 anos os seus pais querían que collera o sacerdocio, algo moi ben visto naquela época antre as familias de ben. Victorino non a gusto con esa idea fugouse da casa e foi de polizón nun barco que tiña coma destiño a illa de Cuba. En terras cubanas sigueu traballando en dar saúde a cidadanía. Era un tipo inquedo e no 1868 sabedor que había unha guerra con tres paises aliados, Arxentina, Brasil e Uruguai, contra Paraguai, tomou un barco e foise a capital arxentina, Bos Aires, no seu desexo de chegar o Paraguai. O bloqueo contra o pais paraguaio impideulle concretalo e permanenceu na capital bonaerense traballando nuns almacéns que abastecían o exercito arxentino. O caer Paraguai nas mans da “Triple Alianza”, a empresa na que traballaba mandouno a capital paraguaia, Asunción, como responsable do abastecemento de provisións os aliados gañadores da contenda.
Victorino ca sua dona e 5 fillos en Paraguai.
En Asunción coñeceu a que sería a sua muller, Isabel Mislovsky, filla dun importante conbatente polaco que loitou do lado paraguaio e que caeu en batalla. Fíxose unha persoa importante gracias a sua intelixencia e comezou a escribir poesía e prosa en xornais da capital asunceña, primeiro cantando as belezas da sua Muxía natal e despois con poesía e prosa na procura de revitalizar e levantar a sociedade paraguaia, polo que foi recoñecido no país sudamericano coma “El poeta de la resurección nacional”, polo que foi e sigue sendo un baluarte da historia da literatura do Paraguai, unha reseña obrigada de estudo para tódolos estudantes nese país. A sua obra recopilouna un neto seu e está recollida nun volume editado en 1984 que se titula, “Antología poética : 1867-1926”, unha extensa obra que non deixa de medrar segundo van aparecendo máis escritos seus dos diferentes xornais nos que colaborou cos seus artigos.
Continuando ca sua historia, os pais de Abente y Lago mandaron o Paraguai ao seu irmán, tamén médico, Victoriano, para que o convencese de voltar a Muxía, pero a cousa foi o revés, Victoriano quedouse en Asunción, casándose con María Haedo Machaín, pertencente a unha familia das máis antigas do pais, descendente do conquistador, Domingo Martínez de Irala e a india Leonor. Vitorino tivo 5 fillos e o seu irmán Victoriano 11, antre os que estaba Víctor Abente Haedo, abogado, senador da República paraguaia e Primeiro Gobernador dos Rotary Club, (unha das maiores orgañizacións de servizos do mundo).
Victorino Abente y Lago ca sua dona viaxou en duas ocasións a Muxía, a primeira no 1884, e aquí naceu a sua filla Balbina. A segunda vez que volveu foi no 1907, ca intención de quedar xa na sua terra natal e poder, cando lle chegase o día, ser enterrado xunta os seus pais. Durante a sua segunda estancia a sua filla menor, Balbina casouse co seu sobriño, Gonzalo López Abente, (Muxía, 1887-1963), ao que lle adicaremos outro destes artigos. “Cantor da Terra de Nemancos”, director das “Irmandades da fala”, ao que se adicou o “Día das letras Galegas” do 1971, pola sua ampla tarxectoria na prosa, poesía e teatro en galego.
No 1909 Victorino foi nomeado membro correspondente da Real Academia Galega, e un ano despois, a sua filla Balbina morreu o dar a luz o fillo que esperaba, (que naceu morto), un día da Romaría da Barca do 1910. Día triste na vila muxiana polo cariño a un home que tanto fixera polo pobo, e ata quixeron suspender a romaría ese día, pero Don Gonzalo, (como era coñecido en Muxía), non quixo que esto fose así, “a tristura lévoa por dentro”. Este triste episodio fixo que ante a depresión que sufreu, Victorino Abente y Lago, pola maneira cruel na que morreu a sua filla, (algo que pasaba moi amiudo nos partos naquela época), decideu voltar a Asunción para estar a carón da sua familia de alén do mar, e deixar atrás o desexo co que voltara a Muxía, e cruzou de novo o oceano ca sabenda de que nunca voltaría e deixaba atrás a sua outra familia, a sua filla, o seu neto, os seus pais, e os amigos da infancia. Así recollen este intre da historia de Abente y Lago dende o foro da Asociación Cultural “Aires de libertad” : “Fatigado por el dolor de la pérdida y de tener que partir, se le empañaron los ojos por dejar a su hija enterrada en el cementerio de Muxía y saber que ya nunca más regresaría a la tierra que tanto amaba, y en la que había pensado descansar definitivamente antes que su hija, y enterrarse junto a los restos de sus padres, luego de haber dibujado con sus versos durante toda la existencia paisajes y sueños muxiáns. Pero ya no podía elegir: debía salir de Muxía a la hora del alba, a la hora de huir, falleciendo posteriormente Victorino en Asunción-Paraguay el 22 de diciembre de 1935, muy pocos años después de que lo hubiese hecho su esposa”.
A estirpe de Victorino e eo seu irmán , Victoriano Abente y Lago, segundo recolleu un familiar seu de alén do mar, nos derradeiros 144 anos é de máis de 3.000 descendentes repartidos antre Paraguai, Arxentina e Uruguai.
Este é un relato breve e moi escueto do que foi a vida deste literato muxián-paraguaio do que queremos lembranos neste mes no que temos o “Día das Letras Galegas”, e gracia a colaboración de Miguel de Monte Alto, así coma a contribución de artigos de Wikipedia, e o foro da Asociación Cultural “Aires de libertad”, e do Portal Guaraní.
Poesía do arquivo da Señorita Maritza Durquet
CANCIÓN PATRIÓTICA
¡Pueblo! Invoca tu historia
La robusta inspiración,
Y resuene por el mundo
Tu potente y sacra voz.
Tu epopeya, ¡canta pueblo!
Bajo ese ancho pabellón,
Que en la alta sierra ondea
De la gloria bajo el sol.
Coro
Alza, pueblo paraguayo,
De entre el polvo la cerviz,
Que cual otro pueblo, sabes
Conquistar un porvenir.
Alza, pueblo paraguayo,
De entre el polvo la cerviz,
Que tu raza es la indomable,
Raza invicta guaraní.
II
Fue tu cuna agreste y grande,
Genio altivo la arrulló…
Ruge al pie de tu estandarte
La atalaya del fiero león,
Nunca, nunca sufras, pueblo,
Que otro pueblo venga a hollar
El santuario de tus leyes,
Ni tu altiva majestad!
III
Donde quiera que en tu suelo
El viajero ponga el pie,
Verá alzarse un monumento
Gigantesco de tu ayer.
Cada tumba es un altar,
En la tumba yace el héroe
Su corona es inmortal
Y nadie ha de olvidar.
IV
Tu bandera es el emblema
De tu raza; es la Nación.
Que no encubra esa bandera
Ni al villano ni al traidor.
Tu santuario es la conciencia
Del patriota libre y fiel.
Velen siempre tu prestigio
La justicia y el deber.
V
El martirio por la Patria
Nunca arredre, no, tu fe;
Sobre esa ara ciñe el héroe
La corona de laurel.
Por tu Patria y por tu Historia,
Por tu santa libertad,
Fiero arrostra los peligros,
Con audacia y sin temblar.
VI
Si en tu pecho arde la llama,
Que a tus padres inflamó,
Tus virtudes imitando
Darás brillo a tu blasón.
Que tu frente nunca el tizne
De cobarde manche,
¡no! Al perjuro y al cobarde
Que jamás alumbre el sol.
VII
No te arredre, ¡no! la sangre,
Ni la negra tempestad…
A humillar los enemigos…
¿Cuántos son? ¡no! ¿dónde están?
¡Qué le importa al buen patriota
Ruja heroísmo el cañón!
El que muere por sus leyes
Se corona junto a Dios.
VIII
¡Frente altiva paraguayo!
No la dobles al dolor…
Ni al revés de la pelea,
Que esa no es tu tradición.
¡Frente altiva! Si eres blando,
El cordero eres en paz,
¡León! Sacude tu melena
¡Con fiereza al batallar!
XI
No es raquítica tu raza,
Prueba al mundo que es verdad
Que tu sangre nutre al héroe,
Que la gloria es tu heredad.
Prueba al mundo que tus brazos
Al hermano, humilde das,
Mas, también, que al que te ofende
¡Cruenta guerra sabrás dar!
X
Compañeros: ¡arma al brazo!
Ya es hora… ¡a combatir!
La bandera ya flamea…
¡Guerra! Grita ya el clarín.
Compañeros: ¡Patria o muerte!
Fuego, hermanos, y a cargar,
¡Adelante paraguayos!
La victoria a conquistar.
-Foto : Wikipedia
-Texto : Xosé Búa “Pirata” e enlaces externos.
